Os libros prestados
Xabier López López
Galaxia, Vigo, 2010, 144 páxs.
Hai libros que un recorda, por veces, por iso que os filólogos denominamos un tanto ostentosamente “paratexto”, isto é, por aqueles elementos enunciativos que rodean o texto e acompañan a lectura como son os títulos, subtítulos, dedicatorias, limiares ou citas, entre outros. Non é este propiamente o caso pois Os libros prestados atesoura tamén outros valores, mais teño para min que Xabier López (Bergondo, 1974) acertou de cheo ao colocar no frontispicio deste que é o seu primeiro libro de relatos, tras unha apreciable carreira como novelista constituída xa por sete diferentes propostas, unha cita do narrador e poeta alemán Theodor Fontane que sitúa, orienta e esencializa boa parte do espírito do volume: “os libros teñen o seu orgullo, cando se prestan non volven nunca”. Recoñecer, e facer que o lector recoñeza, esa posibilidade antropomórfica dos libros, que son quen de volver, ou non, ás mans ou aos andeis de quen os leron ou custodiaron, paréceme un inmellorable un punto de partida.
E de libros, que volven ou non, que aboian sempre no fondo dos relatos, na súa atmosfera ou na súa trama, trata este volume; aínda que talvez máis que de libros sexa de lectores do que cumpría falar: de personaxes de carne e óso, lastrados ou apaixonados polos libros, ocupando boa parte do protagonismo de cada un destes catro relatos. Lectores, en moitos casos, obsesionados por un ou outro asunto, como o que se devorca no relato que abre o volume baixo o título de “O corazón da taiga” onde, a través da minuciosa memoria dun catedrático de literatura que pertenceu á División Azul e que foi supervivente dunha matanza, fáisenos entrar nun universo que vai máis alá das experiencias vividas na fronte rusa, camiñando a rentes dun innegable pouso misterioso e facendo uso dun exemplar dominio do discurso de xinea oral. Velaí, ao tempo, en “A noite de Walpurgis”, os ecos das lecturas e do mundo libresco protagonizado por unha bibliotecaria, Isabella, e mais un home gris, vendedor de enciclopedias, namorado irremisiblemente dela…, mais sobre todo chama a atención o relato que lle dá título ao volume e que convida a tripar un camiño que serpea entre o libro e mais a vida, de xeito que o primeiro reaviva os rescaldos do pasado a través do intenso rebumbio interno que axita o proceder do protagonista, devolvéndolle ao cabo a dura constatación do inexorable paso do tempo. E así chégase, finalmente, ao “Discurso do método”, memorable relato de estirpe borgeana ao meu ver, ben pouco cartesiano por certo, no que nos envolve a voz dun protagonista anatemizado socialmente que diserta sobre a creación, sobre os lugares comúns na literatura e sobre a creación literaria, defendendo a tese de que na ficción o importante non é o que se escriba, senón o por qué e o cómo do escrito: un relato que atopa na súa resolución o seu sentido paródico e irónico, que se descobre tamén como enigmático e contradictorio, ao tempo que resulta operativo para reflexionar sobre a figura autorial e a súa proxección pública por riba, en ocasións, do que se chama legado literario.
Por último, se se me permite, un detalle anecdótico: Os libros prestados resulta pouco recomendable para quen, durante a súa lectura, queira abandonar o hábito tabáquico. Descubran a razón, se lles prace, coa súa lectura.
Publicado no suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia, o 2 de outubro de 2010.
Caderno da crítica 