Joseba Sarrionandia
Tempo de exilio (tradución do éuscaro de Isaac Xubín)
Faktoría K de Libros, colección Tambo, 264 páxinas, 15 €
Alén da fronteira. Sete poetas vascos servírame particularmente, hai algún tempo, para familiarizarme con algunhas voces contemporáneas da poesía en éuscaro, entre as que estaba, xustamente, Joseba Sarrionandia, un dos autores que lin con maior interese.
Na mesma colección, capitaneada por Luís Rei, quen lle realizou unha interesante entrevista ao escritor vasco por mor da publicación deste libro, chega agora Tempo de exilio, no que supón a primeira escolma poética de Joseba Sarrionandia en edición bilingüe galego-éuscaro mercé ao traballo, impecable, de Isaac Xubín, que traduce con excelencia esta colectánea desde o éuscaro orixinal.
Toda crítica é subxectiva, abofé, e neste sentido confeso que da lectura de Tempo de exilio saín impactado. Repousa nos seus versos, antologados polo propio poeta, un espello inevitable do seu propio percorrido vivencial, unha sorte de cartografía persoal, dalgún xeito tamén colectiva, a través da que se posibilita un diálogo, espido e intenso, consigo mesmo pois o exilio é tamén silencio e o poema serve para rompelo, mais tamén se artella unha conversa ricaz con outras voces da literatura de todos os tempos, onde non faltan chiscadelas explícitas coas voces de Manuel Antonio, Méndez Ferrín ou Celso Emilio Ferreiro por falarmos dalgunhas do noso sistema literario ou esa alofonía presente nalgúns textos escritos directamente en portugués.
Sarrionandia expón aquí un milleiro de preguntas sen resposta, ofrece unha reflexión global sobre o concepto e a vivencia do exilio e a memoria -gustoume ver un espírito común que latexa con poemarios exílicos de Luís Seoane- adoptando un discurso felizmente próximo a aquel prosaísmo -que non era nin é tal-, polo que tanto se lle atacou ao devandito Celso Emilio e a outras moitas voces poéticas, de aquí e acolá. Son múltiples e vizosas as historias aquí contadas, coma se fosen os poemas pequenos fragmentos narrativos -tamén se poden ler así- que atesouran algo máis, unha lectura simbólica ás veces, palmaria outras. O libro constitúe, ao meu ver, unha enorme metáfora, un símbolo mediante o cal se quere dotar de sentido, interrogar, cuestionar, inquirir, dalgún xeito, o propio concepto do exilio e todo aquilo que este carrexa como son os motivos do desarraigo; o da orixe e a infancia perdida; o dos cambios que o paso do tempo imprime; o das propias conviccións e os infernos experimentados; o do valor ético da literatura; o da violencia e todas as formas de violencia; o dass paisaxes dunha vida, sobre todo as que non se ven; o da xustiza e o do que se extraviou ou se furtou para sempre.
Gústame tamén o pouso filolóxico do autor, moi peneirado pero ben presente nalgúns poemas, como os que se ancoran na reflexión sobre a linguaxe e a propia poesía; o mesmo afirmo das faíscas irónicas que cruzan tantas composicións e as sentenzas que ao lectorado galego tamén deberían provocar ese exercicio tan san como é o de pensar: “Nacemos estranxeiros no noso propio pobo”, di o poeta, en definitiva, un “agrimensor” dun territorio incerto; un cartógrafo “dunha rexión que non existe”.
Unha regalía podermos gozar da escrita de Sarrionandia na nosa lingua, por moi diversas razóns. Algunhas delas ficaron, na miña lectura, expostas arriba. Son follas dun diario de abordo imprescindibles. Beizón.
Caderno da crítica 