Santiago Lopo: “Guito de Guixar” (O recanto das horas, VII)

O recanto das horas é un proxecto interartístico que pretende xuntar un texto literario creado ad hoc, inspirado nas evocacións que un espazo determinado é quen de xerar nunha escritora ou escritor, e unha imaxe fotográfica, realizada ao fío desa proposta textual por Anxo Cabada.

Serie: “O recanto das horas”

Cidade: Vigo

Texto: “Guito de Guixar”.

Autoría: Santiago Lopo.

Fotografía: Anxo Cabada.

Espazo: Guixar (Teis).

Guito de Guixar

Ás veces soño que son un neno que pasea polo Vigo dos anos 40. É o verán. Achégome á única parada de taxis, a de Policarpo Sanz, e subo ao Singer negro do meu avó materno Manolo. Pídolle que me leve a Guixar, á rúa Santa Tegra. Polo camiño paramos saudar a miña avoa Otilia e a miña nai Lita, que xoga cos seus irmáns Sindo e Maruja na costa das Escolas Públicas. Cando chego a Santa Tegra, subo as escaleiras que levan ao pequeno faiado transformado en vivenda, onde viven os meus avós paternos cos seus catro fillos. Doulle un bico á miña avoa Edmunda e baixo a fume de carozo porque os meus veciños me necesitan na fábrica de gasosas. Os cativos axudamos a clasificar os cascos de gasosas Las Delicias, separándoos dos da marca Troncoso. Para nós é un xogo e a nosa recompensa é un orange, o refresco estrela de Las Delicias. As botellas chegan mesturadas nas caixas procedentes das cantinas das festas, onde os taberneiros non teñen tempo de ordenalas. Unha vez clasificadas, un carro con mula levará as gasosas Troncoso ao seu dono, na rúa do Príncipe, e logo regresará a Guixar, cargado do vidro pertencente a Las Delicias.

        É un sistema de reciclaxe lúcido, un troco pausado e ecolóxico nun Vigo doutro tempo, e, sobre todo, nun Guixar doutro tempo. Un Guixar afastado do aceiro, do formigón e do asfalto. Un Guixar de mar e area, de terra e herba, onde a pobreza non acaba cos risos dos rapaces; quizais si, de cando en vez, cos dos adultos.

       Rematada a clasificación dos refrescos achégome ao peirao e saúdo os meus amigos do barrio. O meu avó Santiago, “o Sevilla”, está a entrar co barco; o Luque vai atracar despois dun día de pesca nas Cíes. Guíndanos o cabo para que os maiores o amarren e logo marcho cos outros pícaros xogar á praia. Está ateigada de queimachozas, uns cangrexos escuros que bolen entre os restos de redes e algas ao seren descubertos.

       Mergúllome no fluído xeado dunha ría chea de vida e persigo os peixes coma se estivese nun arrecife de coral. Logo póñome de pé e coa auga polos xeonllos xogo a apañar algún peixiño dun cardume de crías de robaliza que me pasa entre as pernas. Algunha queda dentro do meu puño, abro a man baixo o sol estival e aí está, axitando a cola minúscula. Volvo deixala na auga salgada e regreso á area cos meus amigos que se atopan inmersos nunha competición. Lanzan pedras que rebotan no mar. Ninguén consegue tantos rebotes coma min.

      “Arau, arau, cabeza de pau”, canta o meu tío Rodrigo, e todos xiramos as cabezas para fitar un grupo de araos que flotan na auga, preto dunhas rochas. “Arau, arau, cabeza de pau, chufla carolo, con tripas e todo”. A ladaíña máxica dura o tempo exacto que o corvo mariño nada na superficie antes de se somerxer e atrapar un peixe. Eses segundos nos que toma osíxeno están cronometrados meticulosamente pola cantiga que Rodrigo segue a entoar. É o mesmo Rodrigo que ao cumprir 20 anos emigrará a Río, onde xa o espera a súa irmá Maruja, e que cando cantaruxe A garota de Ipanema no seu bar carioca, na compaña do tío Juanito, pensará nas garotas da praia da Punta, que ficaron tan lonxe.

        A miña vida transcorre entre as colas do racionamento, a escola unitaria de Don Joaquín e os partidos de fútbol xogados cunha pelota feita de farrapos. E aínda así son feliz, porque é certo iso de que só se vive unha vez, e limpo pólas de vimbieira coa navalla que gardo no peto traseiro, ou vou vender e cambiar tebeos de segunda man ás escaleiras do Tamberlick.

       O meu soño avanza, regreso á beira do mar. A tía Tilde chámame. O barrio volve precisar de min. Na tenda do señor Antonio pídenme que retire os carteis da última película que proxectaron na sala da Barxa −os “cadros”, como lles chaman eles−, e que vaia buscar a nova publicidade ao cine. De camiño, deberei parar na Calzada, no forno do señor Manolo, para recoller os manises tostados que comerán os espectadores. Ao saír da tenda non miro onde poño os pés, xa que os ollos de Rita Hayworth, impresos nos fotogramas xigantes, non deixan de fitarme mentres ando cara a García Barbón. Afástome de Guixar e do seu recendo a salitre, e achégome á Barxa. Entrégolle os “cadros” vellos e os manises ao señor Antonio, que tamén rexenta a cantina do cine. A cambio, deixarame ver a película gratis e poderei comer todos os cacahuetes que queira.

         Á noite, nos bailes do parque da Barxa, baixo os efectos máxicos da última sesión cinematográfica, as rapazas pecharán os ollos e agardarán sentadas a que os soldados americanos que viron na película as inviten a bailar un swing de Glenn Miller. Namentres, os mozos de Teis pecharán os ollos e gozarán do mesmo swing sen soltar a man das raparigas francesas da Resistencia. Esa noite no baile, elas e eles sentiranse libres, observados tan só polas estrelas do verán.

      Entón, nesas imaxes de outrora que visitan o meu subconsciente, advirto que falta o meu pai, Guito, o neno con máis pencas de Guixar e cun pelo rubio máis vermello que o dos viquingos. Daquela entendo que non falta, que Guito son eu, que a memoria do meu pai persiste na miña. Porén, sei que cando eu acorde e aterre no mundo real, só el será o auténtico. Porque aos 77 anos segue a gañarme cando guindamos un pelouro contra a superficie do océano. Porque aos 77 anos sempre supera a miña torpeza, e logra atrapar un peixe mentres mergulla a man na auga dunha praia atlántica. Algo que eu nunca serei capaz de facer, agás, claro, nos meus soños.