No mes de xuño do ano pasado, horas despois de coñecer a noticia do nomeamento de María Victoria Moreno como protagonista do Día das Letras Galegas para o 2018, saudei e aplaudín nestas mesmas páxinas a elección porque me parecía que era esta unha elección xusta que salientaría o seu percorrido como escritora por pioneiro, singular e polifacético. Tamén porque a súa foi, dalgún xeito aínda é, unha verdadeira e senlleira historia de amor con Galicia e coa nosa lingua, como ela mesma afirmou tantas veces.
Penso que a primeira persoa que me falou de María Victoria Moreno, unha escritora e docente que vivía en Pontevedra e que debía ler foi, como noutros moitos casos, o meu prezado profesor Xesús Alonso Montero. O meu caso, daquela, consistiu nunha descuberta a través da lectura dos seus libros e sempre entendín que ela vivía e latexaba con transparencia naqueles, talvez este ano un pouco máis. Mais volvo ao comezo pois como explicarse, se non é por amor, esa estreita e insobornable dedicación ou, se se quere, esa fe depositada no presente e futuro dunha lingua e dunha literatura como é a nosa que, nun determinado momento, decide abrazar?
Quero imaxinar que María Victoria Moreno foi sentindo o acomodo e o conforto preciso nunha lingua de adopción que, á forza de querela, de aprendela, de lela e practicala, fixo súa e amouna tanto que nela chegou a brillar con luz propia como escritora e docente. Con esta decisión da RAG, talvez non estea de máis reiteralo, paréceme que, ademais, se reivindica tanto o preciso recoñecemento que esixen as voces literarias femininas da nosa tradición como a relevancia que na súa obra adquire ese ámbito creativo que é a literatura infantil e xuvenil, tantas veces sorprendentemente minusvalorado aínda hoxe en día.
Ao fío do anterior, igualmente non é difícil conxecturar que María Victoria Moreno, coa lingua galega como compañeira cotiá e sabedora das aldraxes e prexuízos que, tanto daquela coma hoxe, aínda a rodean, detecta a escaseza de propostas lectoras para o público máis novo e de aí nacen, paréceme que nun plano concienciudamente deseñado, os seus innovadores Mar adiante (1973) ou Leonardo e os fontaneiros (1986), entre outros.
E unha personalidade como a de María Victoria Moreno non podía darlle as costas, mesmo como materia literaria, aos universos cotiáns protagonizados polo alumnado que trata acotío pola súa profesión docente, a quen considerou o responsable de encher “de luz a súa vida”. Velaí, así pois, un título considerado como un clásicos hoxe en día, da literatura xuvenil galega como é Anagnórise (1988) á que seguiría, anos máis tarde, Guedellas de seda e liño (1999): libros concibidos desde instancias moi afastadas de calquera pretensión moralizante, contra o que se diga esixentes en canto á súa concepción e desenvolvemento e gobernados por unha indubidable destreza narrativa. Dedicou esforzos, asemade, aos traballos didácticos arredor da nosa literatura –velaí un Manual de literatura galega, feito con Xesús Rábade Paredes para COU, no que moitas persoas nos formamos- ou á creación ensaística, como se reflicte no imperecedoiro Diario da luz e a sombra (2004): unha proposta chea de vida e de honestidade na que relata a súa experiencia como enferma de cancro de mama. Por se fose pouco, dedicou esforzos ao labor da difusión do libro sen esquecer o seu libro de poesía Elexía de luz (2006), alén de do seu labor como tradutora.
Moreno simboliza e testemuña unha traxectoria xenerosa irrepetible a prol da nosa literatura. Ao tempo, intachable por honesta, sincera e cheo de talento. Non teño dúbida.
Este texto publicouse nas páxinas dun especial Letras Galegas dedicado a María Victoria Moreno de La Voz de Galicia o 15 de maio de 2018. Reproduzo a versión íntegra que, por cuestións de espazo, apareceu abreviada.
Caderno da crítica 