Mark Twain
Unha historia detectivesca de dobre canón (tradución de Antía Veres Gesto)
Faktoría K-Narrativa, Pontevedra, 2018, 96 páxinas, 12 €
Gocei moito con esa novela curta de Mark Twain que acaba de publicar Faktoría K nunha competente tradución de Antía Veres Gesto. Unha historia detectivesca de dobre canón é un texto, en aparencia inocente ou propia dun divertimento, mais axiña se desvela a súa carga satírica extraordinaria.
Nalgures, o propio Twain afirmaba, non sei ben se con ironía ou non, que el tiña por costume facer as cousas e logo pensalas. Non sei ben se a sentenza se pode aplicar a este texto que, enigmaticamente comeza cunha afirmación que reza “Nunca deberiamos magoar a ninguén cando hai xente mirando”, citación ambigua que pode atopar explicación á conclusión da novela mais tamén, se cadra, noutro sentido pois, dun ou doutro xeito paréceme que esta novela magoa, desde a sátira, un tipo de novela detectivesca moi en voga na época como era a do modelo ideado por Conan Doyle. Repárese que esta novela de Twain sae á luz en 1902 cando Doyle xa publicara, alén de diversas obras históricas e relatos, catro libros pertencentes ao que se deu en chamar canon holmesiano como Estudio en escarlata (1887), O signo dos catro (1890), As aventuras de Sherlock Homes (1891-92) e As memorias de Sherlock Holmes (1892-93). O feito de que na segunda parte desta pequena novela de Twain faga aparecer dun xeito sorprendente a Holmes en California, onde atopa un sobriño sometido a un estado de semi-escravitude, e onde as palabras que a pequena comunidade de mineiros lle rende son afectadas e insinceras, case ridículas, alén do feito de que un mineiro é quen de remedar a lóxica meticulosa que aplica nos seus casos, fai pensar loxicamente nunha lectura crítica, por veces aceda contra esa figura de tanto éxito. Con todo, ao tempo, paréceme tamén un dardo envelenado que preludia outra moda literaria que comeza a espertar na época e que Twain ben debía coñecer como foi a dos relatos e historias relacionadas coa febre do ouro, as explotacións mineiras e as extremas condicións dese traballo que tanto mitificaron, un pouco despois da publicación deste libro e igualmente con moito éxito, Jack London ou O. Henry .
Dun ou doutro xeito, consideracións extra-literarias á parte, o certo é que esta novela capta axiña a complicidade do lector como só un clásico pode facer: coma se se tratase dunha acoutación teatral nunha liña e media o autor sitúanos nun contexto concreto porque para el, o relevante aquí, sátiras fóra diriamos, é contar. E que se conta? Pois desenvólvese un argumento imaxinativo que se relaciona coa vontade de vinganza dunha muller contra o seu marido, para o que emprega un fillo seu dotado de certas cualidades extraordinarias. Este é o punto de partida para que a novela avance, sen respiro e nun rodopío que nos leva a visitar diversas atmosferas e espazos, ata un sorprendente final onde o relevante non é preocuparse pola verosimilitude, porque esta non lle interesa a Twain, senón centrarse no gozo que latexa por contar, nos xiros inesperados que en calquera momento adopta a trama exposta con indiscutible modernidade, na ironía que se desprende aquí e acolá, por veces convertida en sátira, e no valor que se lle outorga á oralidade. Todo por xunto explica a forza narrativa realmente arrebatadora dunha voz clásica como a de Twain que atesoura esta pequena e tan suxestiva novela.
Caderno da crítica 