Lourenzo Fernández Prieto e Antonio Míguez Macho (éds.)
Golpistas e verdugos de 1936. Historia dun pasado incómodo
Galaxia, Vigo, 464 páxinas, 25 €, 2018
“Somos a nosa memoria, somos ese quimérico museo de formas inconstantes, esa morea de espellos rotos”, dixo Borges e, en efecto, esa morea de espellos rotos é a que se pretende iluminar neste libro, finalista asemade na categoría de ensaio e investigación nos galardóns que se outorgarán na Gala do Libro Galego a celebrar o vindeiro mes de maio en Santiago de Compostela. Golpistas e verdugos de 1936, que chega da man dos profesores Lourenzo Fernández Prieto e Antonio Míguez Macho, compila traballos dos devanditos autores e doutras voces como as de Conchi López, Aldara Cidrás, Xavier Buxeiro, Judith Carbajo, Iria Morgade e Rafael García arredor deste capítulo tan descoñecido e, xaora, incómodo, do noso pasado.
Traballos coma o presente enfróntannos diante da necesidade de romper, erguendo a bandeira da indagación e o rigor, con esa pesada lousa de silencio que se abate sobre as causas últimas e a execución de ordes concretas para xerar a atmosfera de terror desde xullo de 1936. Os editores do traballo afirman que non pretenden expor publicamente o nome das persoas que foron responsables da vaga de represión nada ao abeiro do golpe de estado; antes ben, parten do compromiso asumido como historiadoras e historiadores de procurar explicacións ao ocorrido e desa maneira desvendar «erros, mitos, deformacións interesadas», alén de ofrecer, deste xeito, unha investigación sistemática nucleada na figura dos verdugos e os seus colaboradores, apenas tratada na historiografía galega sobre a guerra civil e que se asedia aquí desde perspectivas novidosas, tirando proveito de numerosa información existente nas causas militares, en documentación xornalística e nos fondos orais.
Hai aquí un relato que sacode unha poeira inmensa tantas veces invisible que vai á cerna, entre outros obxectivos, da crenza errónea que albergaban as persoas detidas nos primeiros momentos de que nada sería como foi. Un libro, en fin, que formula moitas preguntas e que non renuncia a contestalas para explicar a lóxica e o sentido daquel terrible vendaval de violencia.
Esta recensión publicouse nas páxinas do suplemento Fugas, de La Voz de Galicia, o 19 de abril de 2019.
Caderno da crítica 