Lupe Gómez
Fosforescencias (ilustracións de Anxo Pastor)
Alvarellos, Santiago, 288 páxinas, 16,90 €, 2019
Imaxino, ás veces, un país en que houbese tantos e tantas lectoras que entendesen que un libro, como este que vén da escritora Lupe Gómez, supuña un verdadeiro acontecemento literario que provocase a entrada, en tropel, en Couceiro, Pedreira, Cartabón, Cronopios, Lila, Moito Conto, Berbiriana, Trama, Paz, Miranda, Cartabón, Librouro, na FNAC ou nas Nobel, ou en tantas e tantas librarías do país, a pedir Fosforescencias. Non ocorrerá nunca, talvez, pero os soños ás veces hai que dicilos para que se cumpran.
Fosforescencias préstame na súa totalidade: desde o título, pois nel hai unha luz que persiste nun instante pero que permanece na memoria e que se proxecta no futuro, pasando polo coidado traballo de edición que exhibe, a expresividade e o diálogo artístico que latexa nas ilustracións de Anxo Pastor ata, claro é, na propia concepción do volume.
Este libro é un epistolario, pois, singular e brillante. Nel compílanse cartas, enviadas e recibidas, nun período que vai de setembro de 2011 a xullo do ano seguinte. As cartas diríxense, así, a un grupo amplo de voces, algunhas pertencentes ao ámbito vital e privado da autora e outras donas dunha proxección pública literaria ou cultural como son as dirixidas a Manuel Rivas, Olalla Cociña, Antonio Gamoneda, Olga Novo, Baldo Ramos, Yolanda Castaño, Emma Pedreira, Xabier Díaz, Amancio Prada, Francisco Pillado, Neira Vilas, Torres Queiruga, Anxos Sumai, Fran P. Lorenzo, Antón Lopo ou Emilio Araúxo, entre outros, e nalgúns casos aínda se incorporan algunhas respostas.
Con todo, hai unha impresión, ou varias, que perduran tras a lectura deste libro. Non semella que as cartas, ese xénero marabilloso que tan pouco se cultiva por outra parte, estean só escritas para aquelas persoas. Antes ben, particípase rápida e efectivamente en que pertencen a un mundo -ese universo único, senlleiro, brillante, tantas veces de filiación visionaria e surrealista- que é o da autora e que comparte aquí para que fagamos noso, emocionalmente noso.
Lupe Gómez constrúe un traballo que está a medio camiño entre os mellores epistolarios publicados da nosa tradición -evoco aquí o de Rafael Dieste dirixido a Carmen Muñoz, por poñer un caso- e unha sorte e Libro dos amigos oteriano. É este, quen o dubida, un “libro dos afectos” de acusada profundidade emocional e que, ao tempo, é case un diario da autora do período arriba amentado, erixido con propostas que algún día serán escritas no “reverso polifónico das nubes” mais que agora chegan neste libro tan sorprendente.
Xorde, así, a descrición dun universo sensorial cargado de metáforas brillantes, únicas, tantas delas de raigame surrealista, ou onírica talvez, que converten Fosforescencias nun extraordinario libro de poemas -digo ben “de poemas”- envolto na aparencia epistolar. Pero aínda hai máis: talvez en poucas experiencias editoriais da autora planee un exercicio tan luminoso que revela, sen que se cadra sexa esa a intención, os perfís máis singulares e propios da voz que fala: unha voz xenerosa, comprensiva e dona dunha ollada intransferible, que ademais dedica páxinas a describirnos o barrio compostelán de Basquiños, onde vive, porque é esta a ventá, xunto coa evocación e presenza de Fisteus, pola que axexa unha realidade “cargada de esencia cinematográfica”.
Lupe Gómez fala aquí tamén de literatura: da súa dunha maneira implícita porque paira nestas páxinas, mais tamén doutras voces que valora desde esa perspectiva, como a obra de Olga Novo (poeta que se expresa “co rumor perfecto da fouciña), de Rivas (“un quiosco aberto no horizonte dos alalás”) ou de Castelao, que “investigaba no centro da néboa e nas raíces da auga”). Un libro no que cantan as troitas e as vacas, que milita na alegría e na esperanza, que posibilita cubrir as lagoas que a memoria ás veces deita, que fala de libros, de mulleres bravas, ás veces “atravesadas por unha patria mansa”. Un agasallo que repara en zapatos perdidos “entre a néboa da cidade”, que recupera lugares “de memoria intensa” e que o fai tan simplemente con esa “alquimia” que posibilita un bolígrafo. E deixa, mesmo, reflexións de tal fondura que fan que entedamos cousas dunha maneira que se callar sospeitabamos pero nunca dabamos concretado: “ás veces a maior lección dun mestre é sinxelamente a súa presenza humana, a súa educación para acoller, gardar e mimar a mirada dos alumnos”.
Creo que lle di a Emma Pedreira que cómpre seguir tecendo o relato do mundo. Que así sexa por moitos anos. Oxalá Lupe Gómez persevere en redactar cartas coma se fose “debuxar flores na ventá transparente do mundo” ou “tatuaxes na pel do mundo” pois “a forza da palabra é un tigre indignado”, sempre. Convido a que todo o mundo o habite: ao acabar a súa lectura un séntese doutra maneira.
Caderno da crítica 