Que Xela Arias confiaba ou acreditaba na linguaxe poética como a máis acaída, como o seu medio máis natural para expresarse literariamente e para revelarnos a súa visión do mundo e da vida -porque diso escribía- resulta incontestable. Con todo, tamén o é o feito que nas súas páxinas da narrativa de ficción, desde as primeiras tentativas ata os seus derradeiros textos, alenta unha voz que, como é natural, procura o seu sitio e dialoga tamén coa estética transgresora tan manifesta na súa obra poética.
AS ORIXES
Ben coñecido resulta que a protagonista do Día das Letras foi unha “letraferida” desde moi nova. É indiscutible que nela influíu non pouco o ambiente familiar en que medrou sempre abeirado ao mundo dos libros. Cónstannos mesmo a existencia dun corpus textual, ideado con nove e dez anos baixo o obxectivo de participar nun concurso escolar que evidencia, alén da súa precocidade creativa e do manexo máis que solvente da lingua galega, un uso sorprendente das técnicas narrativas e descritivas alén da intención, moi patente nalgúns textos, de fuxir dos límites dunha redacción escolar, isto é, de procurar sempre algo máis que ben podía ser imaxinar un conto para o que apelaba, como non podía ser doutro xeito, á imaxinación e á fantasía. Xela Arias escribía xa daquela -confésao nunha entrevista- contos moi pequeniños “dunha cuartilla ou menos” que o seu pai, sabémolo por memoria dun familiar, mecanografaba sempre.
Dun ou doutro xeito, a creación dun mundo imaxinario notable pódese advertir no relato galardoado pola Asociación Cultural O Facho, en 1973, cando contaba con once anos, baixo o título de “A fraga dos paxaros faladores e a fraga leopardicia”: primeiro premio na sección “Contos de nenos” onde xa deixa probas, nun texto de filiación fantástica, a querenza polo mundo animal e a tendencia a dinamitar a fala, isto é, ao xogo co significado e significante das palabras que máis adiante se convertería nunha verdadeira marca de autora. Consérvanse, cando menos, dúas entrevistas que xerou este tema: en ambas as dúas entende o galardón como un estímulo, fai unha defensa inopinada da lingua galega e da importancia de escribir ben nela, amósase autoesixente –“non me gustou nada, nada”, afirma- e mesmo, nunha delas, é quen de crear no tempo da entrevista outro relato fantástico que a entrevistadora reproduce.
ANOS DESPOIS
En 1986 publica nun xornal “Por anticipado recaída dun mal que impide o vóo”: un texto cheo de compromiso onde un maltratador protagoniza o relato, ollado desde unha perspectiva que conxuga unha visión externa e outra próxima á voz narrativa, configurando un horizonte de expectativas esixente e rompedor ao que habería que engadir “Que si, que si”, publicado en 1990 naquel volume titulado Contos eróticos. Elas (Xerais) que foi, ao que sei, o derradeiro texto deste xénero que decidiu dar a luz e que presenta evidentes elementos de conexión coa súa estética literaria.
Tivo que ser este mesmo ano cando puidemos acceder á mostra, ata o de agora, máis extensa do seu quefacer narrativo como testemuña Non te amola! que conta con dúas edicións da man Galaxia e do Consello da Cultura Galega, esta última cun suxestivo limiar a cargo de Ana Iglesias. É este un libro que se achega desde a sinxeleza e a espontaneidade ao universo vivencial que Xela Arias coñeceu desde que naceu ata que abandonou, xunto coa súa familia, a Granxa Barreiros para vivir na cidade de Vigo. Nel, sen esquecer o humor e a ironía, afonda na memoria para rescatar presenzas familiares e o mundo dos libros. En definitiva confesa como era o seu mundo nunha época de aprendizaxe onde aprendeu a chamar as cousas polo seu nome, algo que non esqueceu nin traizoou nunca.
Este artigo publicouse onte, 17 de maio de 2021, nas páxinas culturais de La Voz de Galicia.
Caderno da crítica 