Agustín Fernández Paz
Non hai noite tan longa
Edicións Xerais de Galicia, Vigo, 2011, 272 páx., 17,50 €
Supoño que é inevitable se referir á novidade que pode supor ler a Agustín Fernández Paz nunha colección destinada, a priori, para adultos. Teño para min que este dato talvez sexa irrelevante, cando menos para quen escribe estas liñas pois, por un día e correndo o risco de que o acusen xustamente de subxectivo, confeso pertencer a esa seita invisible dos seguidores incondicionais do que o escritor chairego nos vén ofrecendo ao longo de toda a súa traxectoria. Incondicional, nunha parte substantiva, porque sempre valorei as propostas que saíron do seu obradoiro particular, dito isto no sentido máis etimolóxico do termo, sexan estas “de fronteira” ou non, sen matinar se foron ideadas para lectores e lectoras dunha ou doutra idade pois, en gran medida, nin Stevenson, nin Melville, nin Verne, Conan Doyle ou London tampouco o fixeron e aí están, para uns e outros.
Dese xeito entendo tantas pezas do autor e tamén esta proposta tan shakesperiana no asunto, que sabe combinar con mestría os recursos da novela negra máis canónica cun asunto dramático de raigame clásica dunha maneira poderosamente atractiva, dosificando acaidamente a intriga e, ao tempo, permitindo actualizar e ollar desde a distancia parte dos cambios que se operaron en Galicia nos últimos tempos, mais tamén aqueles acontecementos, non tan afastados, derivados dun contexto social no que a impunidade, a miseria moral e a inxustiza máis flagrante podía provocar esgazaduras para sempre.
Non hai noite tan longa, sen deixar de lado os lugares comúns aos que nos ten afeitos a escrita de Fernández Paz –o pasado simbolizado en obxectos que arrastran as evocacións, a axilidade narrativa, a ollada cinematográfica, a limpeza expresiva, a verosimilitude, a bibliofilia e cinefilia, entre outros-, quere ser unha epifanía contra a desmemoria actual a través das vivencias dun personaxe mortificado pola sensación de culpa que fuxiu de si mesmo e que retorna no 2002 ás súas raíces para, trinta anos despois, irse convertendo, precisamente no lugar que abandonou, nun novo Ulises que, de vez, poida redimirse enfrontándose aos seus fantasmas persoais e colectivos, que son un pouco os de todos.
Este texto, baixo o título de “O fardel da memoria”, publicouse nas páxinas do suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia, o 21 de maio de 2011, a carón dunha entrevista e doutra recensión sobre o mesmo libro realizadas por Sandra Faginas.
Caderno da crítica 