A noite branca, de Francisco X. Fernández Naval

Francisco X. Fernández Naval

A noite branca

Xerais, Vigo, 416 páxinas, 21 €

 

Non tivera a oportunidade, ata hai poucos días, de emprender unha intensa e proveitosa viaxe literaria que vai das ribeiras do Miño ata as terras rusas ao pé do Volchov, alí onde se conxelan as palabras antes de seren pronunciadas, mercé as páxinas que Francisco X. Fernández Naval trazou con pulso firme na novela titulada A noite branca. Fágoo, ademais, cando a novela goza xa dun recoñecemento como é o premio Irmandade do Libro ao mellor libro publicado o ano pasado, ademais de atesourar unha segunda edición en pouco tempo o que revela que, alén de concitar o interese da crítica ao longo deste período tamén gañou, de maneira indiscutible, o favor do lectorado. Faltaría á verdade se afirmase que descoñecía este proxecto con anterioridade pois as páxinas de La Voz de Galicia acolleron, no seu día, algunhas crónicas que o autor enviou dando conta, nesta ocasión, da súa propia viaxe por terras alemás e rusas na pretensión de se documentar para a elaboración da mesma.

      Non é a primeira ocasión que Fernández Naval afonda en acontecementos derivados da guerra civil pois foi un dos pioneiros en facelo con O bosque das antas, premio Xerais en 1988 e malia transitar por A noite branca algúns personaxes e espazos que na devandita novela aparecían, penso que non é difícil advertir aquí unha sorte de volta de torniqueta tanto no que se refire á planificación estrutural da proposta como ao poderoso e suxestivo fío argumental que recrea, este último revestido de inequívoca orixinalidade e  documentada precisión, e ambos os dous fundidos, ao meu ver, con manifesto acerto.

        A  noite branca nucléase, en esencia, arredor do rescate dunhas cartas, ao que parece en absoluto apócrifas, depositadas nunha caixa de doce de marmelo que un voluntario alistado na División Azul, Alfredo Rodríguez Naval, enviou aos seus pais no ano 1941 e que, a fin de contas, pertencen a un familiar próximo a unha das voces narrativas que alicerzan a novela. Ao seu carón, preséntase outro material ficcional non menos interesante como é o o relato do proceso de investigación que se leva a cabo para achegar novas luces que expliquen a personalidade do recruta, a súa maneira de ver o mundo e como evoluciona no seo da guerra na que participa contra o comunismo…, todo isto grazas a esa voz representada nun tal Marcos tan semellante á instancia autorial; súmese tamén o fluír dun longo monólogo de María Luísa, nai de Alfredo, a través do que se van relevando claves arredor do devandito personaxe e do seu tempo para engadirse, finalmente, outra voz –ao meu xuízo a que máis atractiva me resultou- na que nos asomamos, coma se se tratase dun caleidoscopio que viaxa a través da historia, a  un grupo moi heteroxéneo de personaxes que veñen e van ao abeiro do proceso de recrutamento dos voluntarios da División Azul, da propia viaxe en tren ata o seu destino final en Rusia e do que acontece na propia fronte de guerra.

       Fernández Naval soubo imprimirlle interese e sedución a un asunto de xinea particular que proxecta cara aos eidos da memoria colectiva; articulouno literariamente con indiscutible acerto e ganduxouno con habelencia e talento convertendo a súa proposta nunha moi destacable proposta que dá xenio ler. A min resultoume un privilexio achegarme a unha novela deste carácter pois, como engádega, fai pensar tanto no desatino e na miseria que representan as guerras todas como na auténtica dimensión semántica do que se adoitan considerar vítimas e verdugos.

Esta recensión publicouse, baixo o título de “A memoria nunha caixa de marmelo”, nas páxinas do suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia, o 27 de abril de 2013 (foto do autor: arquivo AELG).